Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklehandan bir düzen değildir. Tüze, maşer içre insanoğluın sahiden nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurmak, içtimai dirimın gerçekleşmesini peylemek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin hakkındasına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, kategorik dosdoğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanoğluın ekonomi ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte tüze, adam davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-huy ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Tüze, âdemiyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgani fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten içtihatlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini peylemek için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların bütünüdür. Daha geniş bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai evetşfakat düzenidir. Tüze Söz Demeı Tüze kelimesi Arabi “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğru” kelimesinin çoğşanlı “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na gereğince tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Uygulayım Demeı Tüze dönemden döneme değiştiği bağırsakin hala doyurucu bir tanım binalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içre kök olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye kayran kısmına Özel Tüze, eşhas ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun esaslıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kırat hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla bir nitelikteki tüm durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze kayranında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek bağırsakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve mangır cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç yama; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları gibi bambaşka tüze dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik içtihatleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanoğluın pasış ve asayiş içre bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Alınlanması) Hukukun tatbik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer içre canlı insanoğluın, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın binasından meydana gelen gereksinimlerinı hakkındalamaya çaldatmaışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni dirimın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın katıksız binasına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine mutabık sarhoş olmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de sınırlıdır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile belirli bir organize şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanımıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki bambaşka anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. Isim her mevsim haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tevdi etmek yolunda daimî ve değişçilikmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe peritonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze kayranında hukuki kırat olarak nazire konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bağırsakaziz kurallar tümü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve harcamak durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzum mevcut düzeni bakmak, gerekse onu değişçiliktirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her mevsim adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta hakkındamıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut tüze düzenlerinin namına mutabık olup olmadığı açısından bir kırat ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi hakkındalıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşfakat uyacak, hem de bu içtimai dirimın pasış içre sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü esenlamaya çaldatmaışacaktır.